Ślepota umysłowa

Masz już dość płatanych przez twoje dziecko figli i drobnych złośliwości? Tracisz cierpliwość kiedy maluch zaczyna się droczyć? Boisz się, że dziecięce kłamstewka przerodzą się w notoryczne kłamstwa? Bez obaw! Mimo, iż zachowania tego typu wprawiają cię czasem w zakłopotanie, denerwują, czy stresują, są oznaką prawidłowego rozwoju dziecka. Wszystkie wymagają umiejętności wyczucia wewnętrznego świata drugiej osoby, którą neurobiolodzy określili mianem „widzenia umysłowego„. Widzenie umysłowe wymaga takich zdolności jak:

• odróżnianie siebie od innych,
• zdawanie sobie sprawy, iż inne osoby mogą myśleć inaczej od nas i posiadać odmienny punkt widzenia,
• świadomość faktu, że cele innych osób mogą nie być zbieżne z naszymi.

Decydujące dla rozwoju widzenia umysłowego są pierwsze lata życia. Dlatego warto bacznie obserwować dziecko już od pierwszych tygodni po urodzeniu. W samodzielnym ustaleniu jego rozwoju pomogą ci testy wykorzystywane w eksperymentach dotyczących widzenia umysłowego:

• „Około osiemnastego miesiąca życia dziecka narysuj duży znak na jego czole, a potem każ mu spojrzeć w lustro. Na ogół dzieci mające mniej niż półtora roku dotykają odbicia tego znaku w lustrze, natomiast starsze swojego czoła. Młodsze dzieci nie nauczyły się jeszcze rozpoznawać siebie. Świadomość społeczna wymaga poczucia własnego ja, odróżniającego nas od innych.
• Zaproponuj dziecku w wieku około półtora roku dwie różne przekąski, takie jak krakersy i ćwiartki jabłka. Zaobserwuj, którą z nich woli. Pozwól dziecku przyglądać się, jak sam próbujesz każdej przekąski, okazując wyraźnie obrzydzenie z powodu wyboru dokonanego przez nie i przyjemność, z jaką kosztujesz drugiej. Później połóż rękę między obiema przekąskami i zapytaj: „Możesz mi dać jedną?” Dzieci poniżej osiemnastego miesiąca oferują zazwyczaj to, co im smakuje, starsze przekąskę, którą ty wolisz. Poznają one, że ich gusta i preferencje mogą się różnić od gustów i preferencji innych osób i że oni mogą myśleć inaczej niż one.
• Z dziećmi mającymi trzy i cztery lata przeprowadź inny eksperyment: podczas gdy obserwuje cię zarówno starsze, jak i młodsze dziecko, ukryj gdzieś w pokoju smakołyk. Potem wyprowadź stamtąd starsze. Upewnij się, że młodsze widzi, jak zmieniasz miejsce ukrycia smakołyku. Zapytaj je, gdzie będzie go szukało starsze dziecko, kiedy wróci do pokoju. Czterolatki mówią zwykle, że będzie szukało w pierwotnym miejscu ukrycia, natomiast trzylatki, że w nowym. Czteroletnie dzieci uświadamiają sobie, że pojmowanie innej osoby może być odmienne od ich pojmowania, młodsze nie przyswoiły sobie jeszcze tej wiedzy.
• W ostatnim eksperymencie biorą udział dzieci trzy- i czteroletnie oraz pacynka zwana Podłą Małpą. Pokazujesz dzieciom jedną po drugiej kilka par nalepek i przy każdej z nich Podła Małpa pyta, którą z naklejek dziecko chce dostać. Za każdym razem małpa wybiera dla siebie nalepkę, która bardziej podoba się dziecku, zostawiając mu drugą. (…) Około czwartego roku życia dzieci „chwytają”, na czym polega gra małpy, i szybko się uczą wskazywać nie tę nalepkę, której naprawdę chcą, dzięki czemu dostają to, czego pragną. Młodsze dzieci na ogół nie rozumieją podłych intencji małpy, a więc niewinnie dalej mówią prawdę i nigdy nie dostają tego, czego chcą.”

Nawet jeśli nie zostaliśmy obdarzeni darem jasnowidzenia, w codziennym życiu widzenie umysłowe umożliwia nam celne odczytywanie myśli i uczuć innych osób. Pomaga trafnie zinterpretować wyraz twarzy, spojrzenie czy ton głosu naszego rozmówcy, dzięki czemu niejako instynktownie wiemy jak się zachować w odniesieniu do innych osób lub też domyślamy się ich intencji. Brak widzenia umysłowego, określane mianem „ślepoty umysłowej” uniemożliwia rozwinięcie prawidłowych, głębokich relacji z innymi.

Wszystkich zainteresowanych powyższym tematem odsyłam do książki D. Goldmana „Inteligencja społeczna”, która ukazała się nakładem Domu Wydawniczego Rebis.

kk

W artykule wykorzystano fragmenty książki D. Goldmana „Inteligencja społeczna”.